Oezbeekse oases in de woestijn

Net als Turkmenistan bestaat Oezbekistan voor 80% uit laaggelegen vlak land, meestal woestijn en af en toe doorkruist door grote rivieren die vanuit het Pamir gebergte komen en daarin doodlopen. Grote historische en door de Russen aangelegde irrigatie infrastructuur van wijdvertakte kanalen, dammen en sluizen zorgen voor de basis voor landbouw. Het grootste deel wordt benut voor de katoenteelt, maar ook groente en fruit zijn hier in overvloed. Vooral de 400 soorten Oezbeekse meloenen zijn wereldberoemd. Het verhaal gaat dat meloenen uit Oezbekistan speciaal vervoerd werden naar de Sultan van Bagdad. Katoen,  hebben we intussen geleerd, is een plant met gele, roze en witte bloemen aan een struik, waar in september de katoen uit de vruchten komt en geoogst kan worden. Als de katoen geoogst moet worden is iedereen in het land verplicht om een handje te helpen. Ander werk wordt daarvoor neergelegd.

 

Wij komen dit keer in een recordtijd van 2.5 uur over de grens van Turkmenistan in Oezbekistan. Nog best lang wanneer je de enige bent die de grens over gaat.

Aan geld komen is in Oezbekistan ook weer een avontuur. Bij het eerste hotel wisselen we tegen de overheidskoers. Als we later het dubbele geboden krijgen gaan we daar natuurlijk gretig op in. Misschien iets te gretig. De geldwisselaar gaat er met onze 350 euro in  zijn luxe auto vandoor na ons verteld te hebben dat we een kopje thee kunnen drinken in zijn hotel op de hoek. Frus heeft het niet meer en denkt: die zien we nooit meer terug! Dit moet een goede wisseltruc zijn in ons nadeel. Gelukkig wordt het vertrouwen dat de rest van het gezelschap heeft, niet beschaamd en komt hij na een kwartiertje aanzetten met 10 centimeter Oezbeekse bankbiljetten. We kunnen weer even vooruit .... maar volgende keer kunnen we het geld beter tegelijkertijd oversteken.

Aan de machtige rivier de Amudarya (of voorheen Oxus genoemd) liggen in een uitgestrekte groene oase de steden Konya Urgench, Nukus en Khiva. Historische steden waar nog veel oude Islamitische architectuur en sfeer te proeven is. De hoge lemen stadsmuren van Khiva waar we op uitkijken vanuit ons hotel zijn prachtig, net als de smalle straatjes waaraan diverse madrassa's, moskeeën en mausolea te bezichtigen zijn. Hier zien we sinds een tijd weer groepjes westerse toeristen die deze plaatsen ook bezoeken. En dan zijn er ook weer de diverse winkeltjes waar souvenirs te koop zijn: aardewerk, zijde, allerlei hoofddeksels en tapijten.

Na een lange rit rijden we naar historische steden Buchara en daarna Samarqand. Steden die aan de kleinere rivier de Serafshan liggen. Ook deze steden zijn prachtig. Velen zijn ons op de zijderoute voorgegaan om deze steden te bewonderen in de huidige gedaante of in die van voor een van de verwoestingen. Vanuit het westen kwamen Alexander de Grote, Marco Polo en diverse Arabische reizigers. Maar ook uit China zijn er reisverslagen van reizigers op weg naar India zoals Xuangfang, ... en als laatste hebben de Russen hier na de "Great Game" 150 jaar hun invloed laten gelden. Het resultaat van de laatste periode is dat alcohol geschonken wordt, er geen oproep tot gebed klinkt en er steeds minder hoofddoeken te zien zijn.

Buchara is nu een rustige provinciestad met een mooi ommuurd fort en een eerste echte kameel voor op de foto. Daarnaast natuurlijk de nodige mausolea, madrassa's en moskeeën. Leuke bazaars en zelfs terrassen waar we lekker buiten kunnen zitten.

Samarqand is grootser en de hoofdstad onder het bewind van veroveraar Timur Lenk (Tamerlane). Met name het beroemde Registon, het plein met een drietal grote madrassas is indrukwekkend. Ook zijn de mausolea van Timur waar we bijna naast logeren, zijn familie en strijdmakkers indrukwekkend.

Net buiten de stad staan ook nog een sterren observatorium waar Uleg Beg -  Timurs kleinzoon - en zijn promovendi rondom 1400 na Chr. met een primitieve verrekijker of telescoop constructie de sterrenhemel preciezer dan ooit tevoren in kaart hebben gebracht. Hij moet erg hoog in de citation index staan want al 500 honderd jaar wordt zijn baanbrekende sterrenkundige werk geciteerd.

Na een dikke week steden en cultuur zijn we op weg naar Tadzjikistan waar ons een portie natuur te wachten staat. We zijn blij dat we dit lijken te gaan halen want het verkrijgen van goede benzine en diesel is regelmatig een uitdaging geweest. Oezbekistan is na de Russische tijd volledig aan het gas. Gas wordt gebruikt door personen auto's, maar ook door bussen en vrachtwagens waar wel 6 grote gascylinders op gemonteerd zijn.

De auto van Frus heeft het moeten doen met inferieure benzine (Euro 80) en die van Ipo met Ecodiesel. Beiden hebben af en toe in een obscure schuur de Russische restanten uit kleine vaatjes in hun tank moeten laten gieten om weer verder te geraken. Blij met de brandstof die we hebben gaan we op weg naar Tadzjikistan.

De laatste mooie etappe in Oezbekistan brengt ons in Denov dicht bij de grens met Tadzjikistan, waar we 'onthaalt' worden op het smerige hotel Euroasia uit de Russische tijd waar de bediening beneden peil -  zeg maar afwezig-  is en we ons ontbijt (droog brood en thee) apart moeten afrekenen.

Video

Turkmenistan

Waar te beginnen bij Turkmenistan? De hoofdstad Asgabat behoort in ieder geval tot een van de vreemdste steden die wij op onze reis gezien hebben. De wegen zijn breed genoeg om er een Boeing 747 te laten keren. En aan beide zijden van deze enorme wegen staan honderden prachtige gebouwen met afwisselend moderne, Griekse en oud Romeinse stijlen. 

Een ding hebben de gebouwen allemaal gemeen, zij zijn minder dan 25 jaar oud en opgetrokken uit oogverblindend wit marmer. Elke rotonde is versierd met het een of ander bombastisch kunstwerk. 

 Er is zelfs een reuzenrad van bijna buitenaardse schoonheid. Waar je een normaal park verlicht met vier lantaarnpalen heb je er hier vierhonderd. En zoals een lokale Nederlander opmerkte, sommigen van die lantaarns zijn van de prijs van een Nederlandse doorzonwoning. Fonteinen waren in de aanbieding, je hebt er letterlijk honderden en dat midden in de woestijn bij 40 graden. Ook de moskee en het mausoleum van de vorige president behoren tot de mooiste en zeker duurste gebouwen die wij ooit gezien hebben. 

 Het lijkt er een beetje op of de ontwerpers van Las Vegas samen met Walt Disney en een aantal Italiaanse Carrera marmer verkopers de vrije hand hebben gekregen van de president waarbij geld geen rol speelde. De president komt ’s morgens naar het werk over zijn eigen privé weg, speciaal voor hem aangelegd. Er is zelfs een maand naar hem vernoemd. Kun je je voorstellen dat Hennelies op 27 Rutte jarig is. Overigens is energie, water, gezondheidszorg en scholing gratis in het land.

Buiten Asgabat houdt het snel op. De wegen door de katoenvelden gaan van slecht, slechter naar verschrikkelijk. Er zitten ook nieuwe stukjes weg tussen maar hier worden nieuwe wegen met ingebouwde gaten afgeleverd. Dat is om de automobilisten scherp te houden. We zagen onderweg een Mercedes die zo’n gat over het hoofd gezien had. Dat was de laatste keer dat die aan het verkeer deelnam. Maar wat je vooral scherp houd zijn het aantal politieagenten, zo’n twee per kilometer. Ze hebben allemaal een enorme pet en dikke buikjes want het leven lacht hen toe. Ze hebben een klein stokje bij zich waarmee ze de volgende auto met slachtoffer aanwijzen. Die moet dan alle papieren laten zien en zoals we allemaal weten is er gauw wat gevonden wat niet klopt. En dat gaat wat kosten. Op een gegeven moment stonden wij bij zo’n politiepost te wachten. Dus hielden de agenten een meloenenverkoper aan en gaven ons een meloen, vervolgens hielden ze een ijsco auto aan en gaven ons vier ijsjes. De politie blij, wij blij maar de leveranciers van al dat lekkers wat minder. 

In heel Turkmenistan mag de toerist alleen maar onder begeleiding rijden. Onze begeleider, Mischa genaamd, was een heel vriendelijk baas die over alles heel open praatte behalve over de dingen die wij graag wilden weten. Mischa heeft ons ook begeleid met zijn eigen Toyota Hilux in een twee daagse reis over vierhonderd kilometer dwars door de Karakum woestijn. Een fantastische tocht voor een paar jeeps door enorme zand duinen en uitgedroogde intra duin meren. Onderweg doorkruisten wij nog een kudde van honderden kamelen. 

De lunch kregen we in een minuscuul woestijn dorpje waar onze vrouwen werden meegenomen door lokale meisjes die hun de laatste Turkmeense mode showden. De mannen zagen hoe men een kameel kan aanduwen. Het ging niet volgens plan. De kameel wilde niet meewerken. 

De nacht hebben we doorgebracht in een ander woestijn dorp waar het Ipo lukte om de chief zo ongeveer de laatste diesel te ontfutselen. Het was ook wel nodig want de bodem van de tank was in zicht. Het einddoel van de tocht was de Darvaza gas krater. Een exploratie boring gezet door Russische geologen in de vijftiger jaren, die mis ging en nu nog brandt. Het brandend gebied heeft ongeveer de grootte van een voetbalveld en is vooral ’s avonds heel indrukwekkend. Wij hebben onze auto’s op gepaste afstand geparkeerd en hebben romantisch ge-BBQ’ed bij al dat natuurgeweld.

 

 De volgende dag wilden wij Turkmenistan verlaten maar omdat wij bij de verkeerde grenspost uitkwamen mochten we het land niet uit. Negentig kilometer verderop lukte het wel. De douane hier wilde dat we alles uit de auto’s naar binnen droegen en door de scanner duwden. Gelukkig konden we hen overtuigen dat vooral de daktent  moeilijk te demonteren was en eigenlijk de rest ook. Na een aantal uurtjes papiertjes in veelvoud invullen mochten we vertrekken naar Oezbekistan waarover een volgend keer meer.